Een 5-snarige fretloze bas

homemade DIY 5-string fretless slide bass guitar

Tijdens het zoeken naar nieuwe songs voor ons repertoire kwam ook de mooie song “quality shoes” van Marc Knöpfler langs. Een schitterende song met een mooie accordeon solo. Maurice zijn eerste opmerking was grappend: “Maar dan hebben we wel een 5-snarige bas nodig!” Dat liet Sandra zich natuurlijk maar één keer zeggen “Die maak ik dan wel!” Tegelijk kwam het project “Maak een instrument” van school langs (zie ook Laura’s zelf gebouwde viool), dus dat was twee vliegen in één klap zoals ze zeggen. Het project 5-snaar was geboren.

Er werd natuurlijk eerst een mooi ontwerp verzonnen, dat was een gezamelijke klus. Wat is een mooie combinatie van houtsoorten, waarbij je ook moet zorgen dat de houtsoort de juiste is voor dat onderdeel. Én op de juist maat aanwezig is …. want “nieuw” hout moet eerst minstens een jaar drogen. Al met al is dat altijd een tijdrovende klus waarbij de ideeën nog wel eens wisselen. Gelukkig hebben we, dankzij de mooie stukken die ze altijd bij Fijnhout Amsterdam hebben staan, een hele voorraad. Bovendien besloten we om de bas een andere vorm te geven, het wordt tenslotte een 5-snaar en niet een 4-snaar. Hieronder kan je het hele verhaal volgen…..ik zal het beetje bij beetje toevoegen, de tijd is nu op…

Het maken van een basgitaar begint met het maken van een nek. Die moet namelijk een tijd liggen na het lijmen om stabiel te worden. Als nekhout kiezen we een purperhart middenstreep, links en recht een notenhouten streep, ertussen dunne (fineer) streepjes van esdoorn en wengé. De buitenste delen van de nek komen uit een schitterend gewaterd (met een soort tijgerstrepen) stuk esdoorn. Na twee donkerkleurige nekken wil Sandra nu een lichte kleur. Voor de zijkanten van de bas nemen we pommelé (met een soort wolkjes tekening) sapeli mahonie, ….. althans dat is op dit punt nog het plan….. Ertussen komt nog een streep purperhart.

Om te voorkomen dat het notenhout of purperhart gaat trekken maken we (het beginnetje van) twee nekken. Eerst wordt er gelijmd, dan pas worden de nekstrepen dun gezaagd, zodat het geheel stevig en recht blijft tijdens het lijmen.

Voor het fretbord gebruiken we koningshout, dat is best kostbaar hout en om niets te verspillen gebruiken we niet opa’s grote cirkelzaag maar ons eigen kleine cirkelzaagje, zodat er drie fretborden uit ons stuk kunnen. Dat is een tijdrovend klusje, en Eric-Jan besluit er alvast zelf aan te beginnen. Het laatste deel moet met de hand want ons zaagje is niet hoog genoeg.

Moeilijk zaagklusje, we willen drie fretboarden uit dit ene stuk koningshout.

Het is een hele toer om dat netjes voor elkaar te krijgen maar samen krijgen we er, met veel bloed, zweet en tranen,.. nu ja eigenlijk alleen dat middenste…, drie fantastisch mooie fretborden uit.

Het ontwerp zoals het uiteindelijke geworden is.

Maar om een bas te bouwen is er toch ook echt een tekening nodig. Dan kan je van te voren uitproberen hoe een ontwerp-idee er uit zal gaan zien, en daarna kan je de tekening gebruiken om onderdelen uit te meten en te maken. Tijd om aan de slag te gaan. We willen iets nieuws en besluiten voor iets heel moeilijks te gaan, een pijlvormige bas…. Je ontwerp moet natuurlijk ook aan bepaalde praktische eisen voldoen. Het uiteindelijke resultaat is hiernaast te zien. Het wordt schitterend.

Het fretbord wordt nu taps toelopend op breedte gezaagd. Om te zorgen dat ze toch langs een geleider kan zagen plakt Sandra een hulplatje op het fretbord.

Het volgende deel van de nek is aan de beurt, de esdoorn buitenkanten. Die worden eerst uit een heel groot stuk esdoorn gezaagd. En hier ontstaat ook het eerste moeilijke klusje. De delen zijn taps, en kunnen dus niet op de gebruikelijke manier netjes haaks en op breedte worden geschuurd. Uiteindelijke heeft Sandra de oplossing, er wordt een blokje van precies de juiste dikte aan de dunne kant geplakt. Dan kan je weer langs een lange geleider vlak of juist een specifieke hoek schuren.

Zo wordt het dan. Op de foto ontbreekt nog de tweede notenstreep omdat Sandra eerst de trussrod sleuf wil frezen in de middenlat. Praktijk (de 2 voorgaande bassen) heeft geleerd dat dat makkelijker is.

De zijkanten van de bas worden uitgeknipt, zo kan er gepast worden of het allemaal wel uit het hout past. Ook zijn ondertussen de elementen en stemknoppen enz binnen, dus kan het ontwerptekening precies worden afgemaakt.

Maar weer verder aan de nek…….

De twee taps toelopende esdoorn buitenkanten van de nek worden afgetekend en met de decoupeerzaag uit de nek gezaagd. Zo ziet de bas er nu uit als je alle onderdelen bij elkaar legt.

Op dit punt is nog wel wat fantasie nodig om hier een bas in te zien…..

Nu moeten die “grof” uitgezaagde nekdelen precies symmetrisch, op gelijke breedte, én op de juiste hoek worden geschuurd. Ze moeten dus nu al op de precieze uiteindelijke breedte van de hals worden gemaakt. Sandra verzint de oplossing: Eerst uit de hand op maat schuren tot de lijn. Maak daarna een rechthoek door de twee stukken tegen elkaar in te leggen. Wissel de buitenste kanten steeds om. Zo kan je de gewone haaks-schuur-truc gebruiken om parallelle buitenkanten te krijgen. Ondertussen niet boven en onder en links en rechts door elkaar gooien…… En steeds controleren met de schuifmaat en corrigeren met plakbandjes tot de hoek en dikte van beide OK is. Het is maar goed dan Sandra goed kan rekenen……

Als de stukken eindelijk goedgekeurd zijn kunnen ze ter controle op de tekening worden gelegd.

Tijd om weer eens iets aan het fretboard te doen: de fretsleuven. Het wordt weliswaar een fretloze bas, maar Sandra wil wel fretstrepen. Die worden ingelegd met esdoornfineer. Eerst worden de fretsleuven gezaagd. Nu we een klein cirkelzaagje hebben is het zagen van de fretsleuven kinderspel,… nou ja, je moet natuurlijk nog steeds goed aflezen waar de sleuf moet komen. En er moet natuurlijk een malletje gemaakt worden.

De sleuf voor de trussrod wordt met de hand verder op maat gemaakt en de esdoorn fineer wordt in de sleuven gelijmd.

Daarna is de binding rond het fretboard aan de beurt. De laatste sierbinding wordt voorgebogen, anders krijg je de bocht niet netjes.

We willen graag een stevige en stijve nek, dus worden met epoxy twee koningshouten verstevigingslatten ingelegd in de nek. Daarvoor gebruiken we de afgezaagde kanten van het fretboard, die zijn precies goed.

Ondertussen heeft Sandra ook de exacte positie van de elementen op de hals uitgetekend. Ook de maat van de twee purperhart strepen in de body wordt berekend (ook die worden taps,….., Sandra maakt zich het vooral niet makkelijk) en de positie van de elementen in die latjes.

De purperhart zijkanten worden gemaakt. Let op dat bij het uitzagen van de elementuitsparing het latje precies onder de juiste hoek scheef wordt gehouden (blokje onder ene kant). Omdat de nek taps is, moet de uitsparing ook scheef (de andere kant op…), zodat als het latje tegen de nek wordt gelijmd er een rechthoekig gat ontstaat.

Nu een makkelijker klus, het uitzagen van de elementgaten in de nek op opa’s cirkelzaag. Dat heeft ze al vaker gedaan, behalve dan dat je nu geen 90 graden hoek hebt met de nek. Maar weer een nieuw malletje…..

Het paarse latje met de element-uitsparingen wordt nu door de helft gezaagd, net als het tweede latje zonder uitsparingen. Dan worden ze gewisseld en naadloos aan elkaar gelijmd, tada…..!, perfecte hoeken in het gat voor het element. Het begint er nu echt op te lijken! Er zijn ook twee sierlijntjes onder het fretboard gelijmd.

Wat ons nu wel opvalt is dat de kleurenkombinatie van esdoorn en purperhart erg mooi is, en het contrast een beetje verloren gaat door de curly mahonie zijkanten,….. hoewel die op zich wel ontzettend mooi zijn. Wat nu, ……. Het plan wordt omgegooid. Nog maar wat graven in de houtstapel naar iets anders,…. Hadden we niet ook nog een mooi stuk riegel esdoorn staan ergens???

Jullie zien het al, het mahonie is vervangen door een ongelofelijk mooi stuk riegel esdoorn! Het contrast met het purperhart doet bijna zeer aan je ogen. Schitterend. Om in hetzelfde thema te blijven gaat Sandra zelf knoppen maken van esdoorn, purperhart en ebben.

De mal voor het uitfrezen van het elektronica gat wordt gemaakt. Daarna wordt gefreesd, ook de doorgangen in de esdoorn zijkant en het purperhart latje worden gefreesd.

De vorm van de nek wordt ook nog gedecoupeerd voordat de body aan de nek wordt gelijmd, en de grove vorm van de nek gemaakt. Dat is veel makkelijker zonder die zware body eraan.

Tijd om weer wat aan het fretboard te doen, de radius wordt erin gefreesd.

Ook het vormgeven van de kop is makkelijker zonder de zware zijkanten. De purperhart strepen zijn al wel aangelijmd.

En dan nu de grote dag, het fretboard gaat erop! Net als bij de vorige bas zetten we de nek iets achterover.

Maar weer verder aan de nek, dan kan straks de body eraan.

De gaten voor de stemknoppen worden geboord. Ook kunnen de zijkanten aan de nek worden gelijmd.

Nu kan de grove bodyvorm erin worden geschuurd. Kijk, nu is er een derde bij.

En de stippen worden gelijmd.

Een stukje fineer onder de stippen om de hoogte goed te krijgen.

Nu de verlaging voor de brug frezen,… nog maar een malletje maken. Sandra wordt er steeds sneller in.

De body zijkanten moeten nog mooi worden afgerond.

Fretboard polijsten.

Nu de gaten voor de potmeters, de blokjes voor het dekseltje en het dekseltje zelf.

Nog een keer helemaal schuren en dan kan de epoxy vullaag erop.

Natuurlijk vult het niet in één keer alle oneffenheden. De meeste zie je ook pas als de hoogglans erop zit….. Dus nog maar een keer schuren, vullen en schilderen…